آب دمین و فرآیند تولید آن

آب دمین و فرآیند تولید آن

آب دمین چیست؟

امروزه استفاده از آب خالص یا آب فاقد یون در بسیاری از صنایع از جمله صنایع آزمایشگاهی، صنایع غذایی، و … امری ضروری است.

مهم‌ترین کاربردهای آب دمین:

  • مصارف آزمایشگاهی، دارویی و پزشکی
  • تغذیه دیگ‌های بخار صنعتی با فشار بالا
  • ساخت و تهیه کپسول‌های آتشنشانی
  • تولید مواد غذایی
  • صنعت برش کاری و لیزر

آب از یون‌های مثبت (کاتیون) و یون‌های منفی (آنیون) تشکیل شده است. آب دمین (Demin Water) یا آب خالص به آبی گفته می‌شود که تمامی یون‌های آنیون و کاتیون خود را طی فرآیندی به نام دیونیزه شدن، از دست می‌دهد. از این رو به آن آب دیونیزه نیز گفته می‌شود.

تفاوت آب دمین با آب مقطر:

آب دمین به طور کلی متمایز از آب مقطر می‌باشد. آب مقطر همانطور که از اسمش پیداست از تقطیر آب و میعان بخار آب به دست می‌آید از این رو درصد خلوص آن به صفر می‌رسد، در صورتی که آب دمین دارای درصد خلوص صفر نمی‌باشد.

نکته مهم:

آب دمین برای فلزات حتی برای فولاد ضد زنگ کاملاً تهاجمی است. بنابراین در بسیاری از موارد از مواد پلاستیکی برای انتقال آب دمین استفاده می‌شود.

روش‌های تولید آب دمین

به فرآیند حذف مواد معدنی از آب دمینرالیزاسیون می‌گویند. اگر چه این واژه بیشتر به فرآیندهای تبادل یون جهت حذف مواد معدنی محدود می‌شود اما روش‌های دیگری را نیز شامل می‌شود.

متداول‌ترین روش‌های تولید آب غیرمعدنی:

  1. تقطیر: معمولاً فقط در محیط‌های صنعتی یا تجاری استفاده می‌شود
  2. اسمز معکوس: در محیط‌های تجاری و مسکونی نیز استفاده می‌شود
  3. دیونیزاسیون: معمولاً در محیط‌های صنعتی استفاده می‌شود

هر کدام از این روش‌ها تاثیر متفاوتی بر کاهش یون‌های حاصل از وجود مواد معدنی خواهند داشت که این تاثیر را می‌توان با معیارهایی همچون رسانایی و مقاومت الکتریکی آب اندازه‌گیری کرد.

فرآیند تبادل یونی:

در فرآیندهای تبادل یونی از ماده‌ای به نام رزین برای جداسازی یون‌ها از آب استفاده می‌شود. مواد معدنی که در آب حل می‌شوند و بنابراین نمی‌توانند به راحتی فیلتر شوند به طور معمول به صورت یون هستند.

الکترودیونیزاسیون:

یکی دیگر از فرآیندهای ممکن برای تولید آب دمین، الکترودیونیزاسیون است. الکترودیونیزاسیون با استفاده از میدانی الکتریکی و ترکیبی از رزین تبادل یونی و ممبران‌های دارای خاصیت انتخاب یونی انجام می‌شود. الکترودیونیزاسیون معمولا همراه با اسمز معکوس استفاده می‌شود.

مکانیسم تبادل یونی:

نوع رزین عملکرد یون مبادله شده
رزین کاتیونی جذب یون‌های مثبت تبادل با یون H+
رزین آنیونی جذب یون‌های منفی تبادل با یون OH-

وقتی H+ و OH- با هم ترکیب شوند، H2O یا آب ایجاد می‌کنند. عملیات دمینرالیزاسیون می‌تواند یک فرآیند متوالی کاتیون-آنیون (تک بستر یا بستر لایه‌ای) یا مخلوطی نزدیک از رزین‌های کاتیون و آنیون (بسترهای مختلط) باشد.